Margarita Maria Alacoque kerk en pastorie

Bouwpastoor W.H. Klijn had het plan om een kathedraal voor Tilburg te bouwen. Het gedeelte dat in 1922 gereed kwam is eigenlijk alleen het (priester)koor. Er was nog een kerkschip gepland en een atrium met twee torens.  

De kerk gewijd aan de H. Margarita Maria Alacoque werd tezamen met de pastorie in 1920-1922 gebouwd naar plannen van de Tilburgse architect H.C. Bonsel. Op 10 december 1922 werd de kerk door pastoor De Beer gewijd. De kerk was de eerste in Nederland die was gewijd aan Margarita Maria Alacoque die in 1920 was heilig verklaard. De kerk is opgetrokken in deels Expressionistische, deels Romaniserende baksteenvormen, typerend voor het Interbellum.  

Wat opvallend mag worden genoemd is de wijziging in het oorspronkelijke ontwerp voor de kerk waarbij de eerder geplande houten kap werd vervangen door een ijzeren vakwerkconstructie. Wellicht was dit noodzakelijk voor het aanbrengen van het hoge paraboolvormige gewelf in het schip. Een binnen het oorspronkelijke ontwerp opgenomen toren op de plaats van de huidige uitgebouwde kapel aan het linker deel van het portaal werd niet uitgevoerd.  

Pastoor Klijn voelde zich zeer beledigd door de gemeente Tilburg, toen die de Ringbaan West projecteerde dwars door zijn ‘kathedraal’. Het oorspronkelijke plan voor de ringbanen stamt al uit 1917 en is een idee van ir. J.H.E. Rückert (> Rueckertbaan), de toenmalige directeur van het bedrijf van Publieke Werken. De ringbanen werden echter pas 40 jaar later, rond 1959, voltooid. 

Het kerkgebouw is sinds 2001 aangemerkt als rijksmonument. Uitgangspunt bij de herbestemming is het vinden van de balans tussen de gratie en de beleving van de kerk en de kwaliteit van wonen voor de toekomstige bewoners van de zorgappartementen. Het stramien van de steunpilaren maakt het mogelijk om op een bijna vanzelfsprekende manier de ruimte te verdelen in appartementen over twee woonlagen. Daardoor kom je op de eerste verdieping in aanraking met mooie ornamenten die tot nu toe alleen op afstand te bewonderen waren. Op de plaats van het transept, waar de kerk zich verwijdt, blijft de volledige hoogte zichtbaar. 

Het is een van de uitdagingen om alle zorgappartementen te voorzien van voldoende lichtinval met behoud van het aanzicht van het kerkgebouw. Daarvoor hebben we voor de appartementen op de begane grond, aan weerszijden van het kerkschip, een glazen erker volume in het ontwerp opgenomen. Vanuit deze ‘zwevende erkers’ kijken bewoners uit op de gemeenschappelijke tuin en door het glas zien ze ook de gevel van de kerk oprijzen. Op de verdieping maken de grote glas-in-loodramen plaats voor transparant glas. Het glas-in-lood is verplaatst naar de entreehal en de kooromgang. De zandstenen beelden hebben een nieuwe plek gekregen in de hoofdgang. Zo behouden we de meest waardevolle elementen van de kerk en zorgen we voor een prettige woonomgeving. Vooral op de plek van het altaar beleef je nog het gevoel van monumentale ruimte. Hier bevinden zich onder meer de gezamenlijke eetkamer en keuken en een ruimte voor dagbesteding. Ook komt er de verbinding met een nieuwe huiskamer. Grenzend aan de kerk, op de plaats van de voormalige sacristie, komt een nieuwe huiskamer met riant uitzicht op de fraaie tuin. 

Aan de kant van de Ringbaan-West oogt de kerk een stuk transparanter. Het grote boogvormige raam op de verdieping – in het verleden dichtgemetseld om er een kolossaal orgel tegen te kunnen plaatsen – is weer opengemaakt. Ook beneden kun je de kerk in kijken. De kapellen aan weerszijden van de hoofdingang, met links een fraai mozaïek op de achterwand, zijn bestemd als een kantoor- en een rustruimte. In de blijvend openstaande deuren zitten grote glazen puien.  

Zo is met aandacht een zorgcomplex in de kerk gerealiseerd. Een bijzondere combinatie die nog vele jaren dit indrukwekkende erfgoed behoud.